Dyskryminacja – każdego rodzaju różnicowanie, wykluczanie lub ograniczanie ze względu na jakiekolwiek przesłanki (np. wiek, wygląd, niepełnosprawność, płeć, orientację seksualną, narodowość lub przynależność etniczną, religię lub światopogląd itp.), którego celem lub skutkiem jest naruszenie lub zniweczenie uznania, korzystania lub wykonywania wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie polityki, gospodarki, społecznej, kulturalnej, obywatelskiej lub jakiejkolwiek innej, na zasadzie równości z innymi osobami.[1]
Jednym z celów Powiatowego Urzędu Pracy w Białymstoku jest zapewnienie zgodności pracy urzędu, sposobu realizacji programów specjalnych i operacyjnych z zasadą równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasadą równości szans kobiet i mężczyzn.
Zgodnie z Wytycznymi w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych w latach 2014-2020 Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, zasada równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy jest w przypadku funduszy unijnych jedną z naczelnych i podstawowych zasad horyzontalnych, obowiązujących w całej UE. Ma ona swoją podstawę prawną w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, który wskazuje, że UE „zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami oraz ochronę praw dziecka". Kwestia równości szans kobiet i mężczyzn została również uregulowana na gruncie prawa polskiego, tj. w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, której art. 33 stanowi, że: „Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń". Przestrzeganie zasady równości szans kobiet i mężczyzn, oprócz obowiązku prawnego, jest warunkiem realizacji celów strategicznych Strategii Europa 2020, które dotyczą trwałego wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczeństwa, zwłaszcza w kontekście wyrównywania wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn, który docelowo powinien wynosić 75% dla osób obydwu płci, w wieku 20-64 lata w UE oraz 71% w Polsce (cel krajowy).
Zasada równości szans i niedyskryminacji zakłada również umożliwienie wszystkim osobom pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia na jednakowych zasadach. Istotnym aspektem jest więc eliminowanie dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Za Rzecznikiem Praw Obywatelskich: „Dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność ma miejsce, kiedy dana osoba, z powodu swojej niepełnosprawności traktowana jest gorzej niż inna osoba w podobnej sytuacji (dyskryminacja bezpośrednia) lub gdy pozornie neutralny przepis, kryterium lub praktyka mogą stawiać w szczególnie niekorzystnej sytuacji osoby niepełnosprawne w porównaniu do innych osób (dyskryminacja pośrednia). Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy taki przepis, kryterium lub praktyka są obiektywnie uzasadnione słusznym celem, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu są odpowiednie i konieczne. Z dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność mamy do czynienia również w przypadku niepożądanego zachowania związanego z niepełnosprawnością, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby i stworzenie onieśmielającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery." Zdaniem MIiR, osoby z niepełnosprawnościami stanowią niewykorzystany potencjał polskiej gospodarki, są to bowiem najczęściej osoby z możliwościami i dużą motywacją do pracy. Tak jak osoby pełnosprawne, są konsumentami i niezależnymi obywatelami posiadającymi prawa i obowiązki, zdolni podejmować decyzje i ponosić odpowiedzialność za sprawy, które ich dotyczą. Należy więc skupić się na integrowaniu osób z niepełnosprawnościami w ogólnospołeczny nurt życia i zrezygnować z niepotrzebnych podziałów (np. w zatrudnieniu).
Działania Powiatowego Urzędu Pracy zmierzające do zapewnienia równości szans i niedyskryminacji oraz równości płci to między innymi:
- realizacja ww. zasad w procesie wdrażania programów operacyjnych, w tym standardu minimum,
- programy specjalne kierowane do osób, w stosunku do których stosowane usługi i instrumenty rynku pracy okazały się niewystarczające do powrotu na rynek pracy (w tym osób w szczególnej sytuacji),
- dostosowanie siedziby Urzędu do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz matek z dziećmi (podjazd dla wózków, Dział Obsługi Osób Niepełnosprawnych znajdujący się na parterze budynku, pomieszczenie higieniczno-sanitarne dla interesantów znajdujące się na parterze budynku, miejsca siedzące w obrębie całego budynku, pokój do pozostawienia wózka dziecięcego itd.)
- strona internetowa (dostosowana do potrzeb osób niedowidzących), zawierająca informacje nt. realizowanych zadań i możliwości uzyskania wsparcia przez osoby bezrobotne, w tym ofert pracy oraz umożliwiająca rejestrację przez internet,
- możliwość obsługi osób niepełnosprawnych przez osobę posługującą się językiem migowym,
- przyjmowanie od pracodawców wyłącznie ofert pracy, które nie naruszają zasad równego traktowania w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów prawa pracy, które mogłyby dyskryminować kandydatów do pracy, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną,
- rekrutowanie do poszczególnych instrumentów rynku pracy, w sposób jawny i jednakowy dla wszystkich przyszłych uczestników i uczestniczek wsparcia,
- stosowanie niedyskryminujących i niestereotypowych ogłoszeń oraz zróżnicowanych form przekazu w materiałach informacyjnych na temat realizowanych projektów.
Powiatowy Urząd Pracy w Białymstoku stara się również monitorować sytuację osób bezrobotnych pod względem równościowym i odpowiadać na bariery z tym związane, przede wszystkim w aspekcie rynku pracy . Barierami równościowymi mogą być np.:
- segregacja pozioma i pionowa rynku pracy (pozioma – niski prestiż sektorów sfeminizowanych, pionowa – „szklane zjawiska" – im wyższy szczebel, tym mniej kobiet),
- różnice w płacach kobiet i mężczyzn,
- mała dostępność elastycznych rozwiązań czasu pracy,
- niski udział kobiet w procesach podejmowania decyzji,
- niski udział mężczyzn w wypełnianiu obowiązków domowych (i związana z tym nieodpłatna praca kobiet),
- stereotypy płci we wszystkich obszarach,
- dyskryminacja wielokrotna (szczególnie w odniesieniu do kobiet starszych, imigrujących, niepełnosprawnych oraz należących do mniejszości etnicznych).
Przydatne linki:
https://www.rpo.gov.pl/
http://www.rownosc.info/
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/
http://50plus.gov.pl/
http://www.rownetraktowanie.gov.pl/
[1]Definicja z dok.:Wytyczne w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych w latach 2014-2020
